گنوم چیست؟
گنوم (GNOME) یک محیط دسکتاپ آزاد و متنباز است که برای سیستمعاملهای شبهیونیکس مانند گنو/لینوکس و BSD توسعه یافته است. هدف اصلی گنوم ارائهی یک رابط کاربری گرافیکی ساده، زیبا و کاربرپسند است تا کاربران بتوانند بدون نیاز به دستورات پیچیدهی خط فرمان، از امکانات سیستم بهره ببرند. همچنین این محیط, پیشفرض بسیاری از توزیعهای لینوکس همانند دبیان, فدورا, اوبنتو و… است.
تاریخچه و پیدایش
پروژهٔ گنوم در سال ۱۹۹۷ آغاز شد. در آن زمان بسیاری از محیطهای دسکتاپِ لینوکس یا انحصاری بودند یا از مجوزهایی استفاده میکردند که با فلسفهٔ نرمافزار آزاد همخوانی نداشت. به همین دلیل دو توسعهدهنده به نامهای میگوئل د ایکازا و فدریکو منیا در ایمیل لیست GTK اعلام کردند که قصد دارند محیطی کاملاً آزاد و مبتنی بر مجوز GPL ایجاد کنند.
ساختار فنی
گنوم بر پایهی کتابخانهٔ GTK (GIMP Toolkit) ساخته شده است که امکان توسعهی برنامههای گرافیکی را فراهم میکند. این محیط شامل اجزای مختلفی است، از جمله:
- پنل گنوم (GNOME Shell رابط اصلی کاربر که شامل منوی برنامهها، جستوجو و مدیریت پنجرهها است.
- مدیر فایل Nautilus برای مرور و مدیریت پوشهها و فایلها.
- مجموعهای از برنامههای پیشفرض مانند ویرایشگر متن، مرورگر وب ساده، تقویم، مدیریت عکس و … .
ویژگیها و مزایا
- سادگی و کاربرپسندی طراحی مینیمال و منسجم، باعث میشود کاربران تازهکار بهراحتی با آن ارتباط برقرار کنند.
- قابلیت شخصیسازی اگرچه گنوم ظاهری ساده دارد، ولی با افزونهها و تمها میتوان آن را مطابق سلیقه تغییر داد.
- چندزبانه بودن گنوم از دهها زبان، از جمله فارسی، پشتیبانی میکند.
- پایداری و امنیت به دلیل متنباز بودن، کد آن توسط جامعهٔ بزرگی بررسی میشود و اشکالها به سرعت برطرف میشوند.
توسعه و جامعهٔ کاربری
گنوم یک پروژهٔ کاملاً آزاد است و هر کسی میتواند در توسعهٔ آن مشارکت کند؛ از کدنویسی و طراحی رابط گرفته تا ترجمه و مستندسازی. مخزن اصلی کد در GitLab میزبانی میشود و توسعهدهندگان از طریق کانالهای IRC و Matrix، لیستهای پستی و اتاقهای گفتوگوی آنلاین با هم در ارتباط هستند. این ساختار شفاف باعث میشود تصمیمها بهصورت جمعی گرفته شود و تغییرات مهم با بازخورد جامعه پیش برود.
رویداد مهم سالانهٔ گنوم کنفرانس GUADEC(GNOME Users And Developers European Conference) است که در آن برنامهنویسان، طراحان، کاربران و شرکتهای حامی گرد هم میآیند. در این کنفرانس جلسات آموزشی، کارگاهها و ارائههای فنی برگزار میشود و شرکتکنندگان دربارهٔ آیندهٔ پروژه، ویژگیهای جدید و تجربیات خود گفتگو میکنند.
نسخهها و انتشار
گنوم از یک چرخهٔ انتشار ششماهه پیروی میکند. این بدان معناست که تقریباً دو بار در سال یک نسخهٔ اصلی تازه همراه با بهبودها و قابلیتهای جدید منتشر میشود. چنین رویکردی به توزیعهای لینوکسی امکان میدهد برنامهٔ بهروزرسانی منظم داشته باشند و کاربران نیز همیشه به آخرین امکانات و اصلاحات امنیتی دسترسی پیدا کنند.
در نسخههای اخیر (از گنوم ۴۰ به بعد) تغییرات مهمی رخ داده است؛ برای نمونه طراحی جدید رابط کاربری در گنوم ۴۰ که تجربهٔ کار با دسکتاپ را روانتر و یکپارچهتر کرد. همچنین در نسخهٔ گنوم ۴۸ که از جدیدترین انتشارهاست، بهبودهای عملکردی، هماهنگی بهتر با Wayland و امکانات شخصیسازی بیشتر برای افزونهها ارائه شده است.