نرم‌افزار آزاد و متن‌باز چیست؟
نرم‌افزار آزاد
ریچارد استالمن در سال ۱۹۸۳، با هدف ارتقاء آزادی نرم‌افزارها و مبارزه با انحصار آن‌ها، پروژه گنو (GNU) را آغاز کرد. او مفهومی به نام «نرم‌افزار آزاد» را معرفی کرد. طبق ۴ اصل بنیادی آزادی نرم‌افزار نرم‌افزاری آزاد است که به کاربران اجازه می‌دهد نرم‌افزارها را آزادانه اجرا، کپی، توزیع، مطالعه و تغییر دهند. این جنبش، پایه و اساس جامعه متن‌باز و امروزه نرم‌افزارهای آزاد در جهان شد.
متن‌باز
جنبش «متن‌باز» از اوایل دهه ۱۹۹۰ به دنبال رشد و هم‌رسانی نرم‌افزارهایی بود که کد منبع‌شان برای همه قابل دسترسی و اصلاح باشد. برخلاف نرم‌افزار آزاد که روی آزادی‌های اخلاقی و حقوقی تمرکز دارد، متن‌باز بیشتر به توسعه‌ی مشارکتی و شفافیت کد اهمیت می‌دهد. جامعه متن‌باز با پروژه‌هایی مثل لینوکس و دیگر ابزارها پایه‌های نوآوری نرم‌افزاری را شکل داد و امروزه منبع اصلی بسیاری از زیرساخت های فناوری دنیای دیجیتال است.
بنیاد‌ها
بنیاد نرم‌افزار آزاد
انجمن نرم‌افزار آزاد (FSF) در سال ۱۹۸۵ توسط ریچارد استالمن تأسیس شد تا از آزادی کاربران نرم‌افزار حمایت کند. هدف اصلی FSF حفظ و ترویج مفهوم «نرم‌افزار آزاد» است که به افراد اجازه می‌دهد نرم‌افزارها را اجرا، کپی، توزیع، مطالعه و تغییر دهند. این بنیاد ابزارها و لایسنس‌هایی مثل GNU GPL را توسعه داده که پایه و اساس جنبش نرم‌افزار آزاد و متن‌باز در جهان هستند و از حقوق کاربران در برابر محدودیت‌های انحصاری محافظت می‌کنند.
بنیاد پیشگامان متن‌باز
بنیاد پیشگامان متن‌باز (Open Source Initiative - OSI) در سال ۱۹۹۸ تأسیس شد تا توسعه و ترویج مدل متن‌باز را گسترش دهد. این بنیاد با تعریف دقیق معیارهای پروانه‌های متن‌باز، به شفافیت و همکاری جهانی در توسعه نرم‌افزارهای آزاد کمک می‌کند. OSI جامعه توسعه‌دهندگان و شرکت‌ها را گرد هم آورده تا با همکاری و اشتراک‌گذاری کد، نوآوری‌های بزرگی در دنیای فناوری رقم بخورد.
پروانه‌ها
پروانه GPL
پروانه جامع همگانی گنو (GPL) یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین پروانهذهای نرم‌افزار آزاد است که توسط بنیاد نرم‌افزار آزاد (FSF) منتشر شد. GPL تضمین می‌کند که هر نرم‌افزاری که تحت این پروانه منتشر می‌شود، باید کد منبعش در دسترس باشد و تغییرات و نسخه‌های اصلاح‌شده نیز با همان شرایط آزادانه منتشر شوند. این لایسنس به کاربران اجازه می‌دهد تا نرم‌افزار را اجرا، کپی، توزیع و تغییر دهند، ولی در عین حال، حفظ آزادی کد منبع را اجباری می‌کند تا جلوی محدودیت‌های انحصاری گرفته شود.
پروانه MIT
پروانه MIT یکی از ساده‌ترین و پرکاربردترین پروانه‌های نرم‌افزار است که آزادی زیادی به کاربران می‌دهد. این پروانه اجازه می‌دهد نرم‌افزار را به‌طور آزاد اجرا، کپی، تغییر و توزیع کنند، بدون محدودیت‌های پیچیده، و تنها شرط اصلی آن حفظ اعلامیه حق نشر و مجوز در نسخه‌های منتشرشده است. این سادگی و آزادی باعث شده MIT در پروژه‌های متن‌باز بسیار محبوب و پراستفاده باشد.
گنوم به عنوان نرم‌افزار آزاد
پروژه گنوم (GNOME) یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های نرم‌افزار آزاد در دنیای میزکار است. این پروژه در سال ۱۹۹۷ توسط Miguel de Icaza و Federico Mena با هدف ایجاد یک محیط میزکار کاملاً آزاد برای سیستم‌عامل‌های شبه‌یونیکس آغاز شد. گنوم نه‌تنها از پروانه GPL استفاده می‌کند، بلکه به اصول بنیادین نرم‌افزار آزاد پایبند است و تلاش می‌کند تجربه‌ای کاربرپسند، قابل توسعه و آزاد را برای همه فراهم کند.