چطوری پلتفرم ترجمه گنوم اسمش شد «دروغهای ملعون»؟
دروغهای ملعون یا همون Damned Lies اسم سیستم وب گنومه که ترجمهها رو مدیریت میکنه ست. ولی چرا یه اسم اینقدر عجیب براش انتخاب کردن؟
داستان دروغهای ملعون گنوم
تو صفحه درباره ما سایت ترجمه گنوم فقط یه لینک به ویکیپدیا هست که راجع به «دروغها، دروغهای ملعون و آمار» صحبت میکنه. خب این اصلاً چیه؟
عبارت “Lies, damned lies, and statistics” که «دروغهای ملعون» از اون ضربالمثل میاد، توی قرن ۱۹ استفاده میشد تا نشون بده آمار چطور میتونه استدلالهای ضعیف رو قوی نشون بده. اولین باری که این جمله رو دیدن توی یه نامه سال ۱۸۹۱ بود که میگفت:
«آقای محترم، — به شوخی گفته شده است که سه نوع دروغ وجود دارد: نخست «دروغ کوچک»، دوم دروغ آشکار، و سوم و شدیدترین آنها آمار است. حامیان بازنشستگی ملی بر همین آمار و عدم وجود آمار تکیه میکنند…»
برای اینکه بیشتر بفهمم چی شده، رفتم تو کانال Matrix تیم i18n گنوم و سوال کردم. آلکساندر فرانکه خیلی کمک کرد و گفت:
آمارها واقعاً دروغ هستن، به شکلهای مختلف.
مثلاً اگه نسخهی ۴۸ گنوم توی Damned Lies نشون بده که ۱۰۰٪ به زبان شما ترجمه شده، این لزوما به این معنی نیست که نسخهی ۴۸ای که روی سیستم شما نصبه هم واقعاً ۱۰۰٪ ترجمهشدهست. چون آماری که توی Damned Lies نشون داده میشه، مربوط به وضعیت لحظهای branch ترجمهست، ولی نسخهای که روی سیستم نصب شده در واقع یک اسنپشات (tarball) از یک لحظهی خاص در زمانه.
مثلا نسخهی ۴۸.۱ گنوم در حالی منتشر میشه که ترجمهها ۹۹٪ بودن، و بعد از انتشار، مترجمین ترجمهها رو کامل میکنن. ولی شما اون ترجمههای تکمیلشده رو تا وقتی نسخهی ۴۸.۲ منتشر نشه، دریافت نخواهید کرد.
برعکسش هم ممکنه: یعنی ترجمه موقع انتشار نسخه کامل (۱۰۰٪) بوده، ولی بعد از انتشار، یک freeze exception اتفاق میافته و رشتهی جدیدی به پروژه اضافه میشه. در این صورت، آمار میره روی ۹۹٪، در حالی که نسخهی منتشرشده همچنان ۱۰۰٪ ترجمهشده باقی میمونه.
یا ممکنه شما به یه نسخهی قدیمی گنوم نگاه کنید که دیگه قرار نیست هیچوقت نسخهی جدیدی ازش منتشر بشه. اون نسخه موقع آخرین انتشارش کامل ترجمه نشده بوده، ولی بعداً یک مترجم تصمیم میگیره ترجمهش رو کامل کنه چون ظاهر ناقص ترجمه رو دوست نداشته. نتیجه اینه که «دروغهای ملعون» به شما میگه اون نسخهی گنوم کاملا ترجمه شده، در حالی که هیچوقت واقعاً اینطور نبوده و هیچوقت هم نخواهد بود.
همهی اینا یعنی که مترجمها باید یاد بگیرن هوشمندانه کار کنن، در زمان مناسب، روی ماژولهای مناسب، بهجای تمرکز روی درصدها و آمار.
خلاصه که: دروغهای ملعون یه اسمه که بهمون یادآوری میکنه آمار و اعداد حتی تو سیستم ترجمه خود گنوم هم میتونن گمراهکننده باشن!